ژازه تباتبایی

خسروسینایی: بعد از ژازه دیگر از آن کوچه رد نشدم

نام خانه ژازه تباتبایی را که می برم انگار دست گذاشته باشی روی زخم کهنه ای گوشه دل خسرو سینایی سینایی که گویی در بستر بیماری است چندان مایل به گفتگو نیست اما همه

توانش را جمع می کند تا در باره خانه رفیقش بگوید که حالا در کشاکش بین وراث و مسئولان فرهنگی بی سرانجام رها شده است. خسرو سینایی چند جایی بغض می کند و کلمات در گلویش پیچ می خورد لابلای اشکی که انگار چشم هایش را به نم می نشاند.

می گوید:« از روزی که ژازه فوت کرد دیگر از سر این کوچه رد نشدم.» می گوید هر جا که باشد و هر که بخواهد حاضر است برای سر و سامان دادن به خانه ،ژازه که برایش بسیار عزیز است حرف بزند و کاری انجام دهد.

* فکر کنم شما جزء کسانی هستید که زیاد به این خانه رفت و آمد می کردید؟

البته خاطره پنجاه سال زندگی و رفاقت با ژازه در آن خانه جا مانده است. این خانه با بیش از پنجاه سال فعالیت هنری مثل یک گالری هنری جایگاه نمایشگاه ها، شب شعرها و کنسرت های زیادی بود ما از سال ۴۲ در این خانه شب شعر داشتیم. آدم هایی مثل شهید ثالث نادر نادرپور و خیلی های دیگر در این خانه رفت و آمد داشتند.

* ژازه را چطوری تعریف می کنید؟

ژازه آدم اهل مقام و منصب نبود. عشقش این بود که برود میدان شوش آهن بخرد و بیاید در همین خانه جوشکاری کند و از آهن سخت، کار خلاقانه ای بیافریند. چندباری همراه ژازه رفته بودم میدان شوش آنجا که می رفت حال و هوای عجیبی پیدا می کرد. توی آهن قراضه ها می گشت یک هو می گفت اون یکی را نگاه کن ببین این تکه آهن چه بینی خوبی می تواند باشد.

ژازه آدمی پرانرژی بود که بسیاری از آدم ها را به فعالیت وادار می کرد خودش در نمایشگاهش و در آن خانه تا صبح شب کار می کرد. این خانه یکی از اولین محل های غیر دولتی فرهنگی در ایران بود فضای خانه ژازه به گونه ای بود که مثل آن ترکیب را شاید نشود در خیلی از موزه های دنیا پیدا کرد آدمی این حرف را میزند که بسیاری از مکان های این چنینی را در دنیا دیده است.

او نه فقط در مقام مجسمه ساز و نقاش بلکه باید در جایگاه یک هنرمند خلاق که برای کارهایش انرژی صرف می کرد و به دیگران انرژی می داد شناخته شود. یادم هست آن وقت ها که به کودکان در مدرسه ایران سوئیس نقاشی آموزش می داد، نقاشی بچه ها را برد وین و آن جا نمایشگاهی برگزار کرد.

ژازه در عین شوخی و خنده استعداد بی نظیری داشت تا با نیروی تخیل و انرژی اش همه ما را تا آخر عمر به تحسین خود وادار کند. از اینرو دائما می ساخت می نوشت نقاشی می کرد و گالری اش کاخ خصوصی بود که آن را به همه جا ترجیح می داد و تا آخرین لحظه عمرش در میان فرزندان آهنیاش زندگی کرد.

ژازه فرد خاصی بود که قطعا اگر در جای دیگری از دنیا کار می کرد، حتما به مدارج بالایی می رسید در حالی که در ایران آن قدر که باید شناخته شده نبود. در صورتی که او پنجاه و چند سال از عمرش را صرف هنرش کرد و در اوج خلاقیت آثار بی نظیری را به ثبت رساند.

ژازه از آن دست هنرمندانی بود که از لحظه خلاقیتش لذت می برد، زیرا در آن لحظه که خلق می کرد یک آفرینش شکل می گرفت که او را به هیجان می آورد.

*بعد از فوت ژازه دوستانش برای سر و سامان گرفتن خانه کاری از دستشان برنیامد؟

اوایل فوت ژازه به همراه دوستان خیلی سعی کردیم که آن جا را به موزه ای تبدیل کنیم. تلاش هایمان بی اثر ماند. به هرحال ما از نظر قانونی منشأ اثر نبودیم و همه چیز خارج از دسترس ما برای تصمیم گیری بود.

*با وراث خانه و برادرش صحبت نکردید؟

آن اوایل یک بار با برادرش در مورد خانه صحبت کردم و گفتم اگر بخواهد به شکل دولتی این خانه و مجموعه را حفظ کند باید از یک سری آدم پرنفوذ و سرمایه دار دعوت کند برای دیدن کارها و مقداری از کارها را بفروشد و با پول آن موزه و خانه را روبراه کند پیشنهاد واضح من این بود تا به این ترتیب مشکل مالی هم برطرف شود اما این اتفاق هیچ وقت نیفتاد و به نتیجه نرسید.

* قبل فوت خودش برای خانه و حفاظت از آن کاری انجام نداده بود؟

ژازه روی خانه اش متأسفانه خیلیحساسیت داشت و هر وقت در این مورد حرفی به میان می آمد، نسبت به این حرف ها مشکوک بود و به حرف رفقای دلسوز هم گوش نداد همیشه می گفتیم ژازه بعد از تو معلوم نیست سر این خانه و وسایلش چه می آید باید هیئت امنایی تشکیل بدهی تا بعد بشود به شکل قانونی کاری کرد که البته به خاطر این حساسیتی که داشت گوش نکرد و خانه هم همین طور بی سرانجام ماند.

* مسئولان فرهنگی مثل میراث فرهنگی و شهرداری در این مورد چه کاری انجام دادند؟

بعد از فوت ایشان سازمان میراث فرهنگی و شهرداری و وراث خانه با هم جلسه گذاشتند و صحبت کردند ولی من دقیقا نمی دانم که چه اتفاقی افتاد که کارها به نتیجه نرسید و خانه در همین وضعیت بی سرانجامی ماند حالا هم این طورکه می گویند، شرایط مناسبی ندارد.

* به نظر شما برای حل این مشکل مسئولان سعی خودشان را کردند؟

مسئولان شاید اگر در این خانه فرش بافته شده بود و مینیاتور کشیده می شد رغبت بیشتری برای رسیدگی به اوضاع این خانه داشتند اما هنری که در این خانه خلق می شد شاید برای خیلی ها اصلاً هنر به حساب نمی آمد. خودم دیده ام که می گویند: «خوب که چی؟ این ها یک مشت آهن پاره است.»

در حالی که همین چندوقت پیش در موزه هنرهای معاصر هنرمندی به اسم آرمان از فرانسه آمده بود و نمایشگاهی از کارهایش برپا شده بود. اما اگر کسی کارهای ژازه را دیده ،باشد، متوجه می شد که او خیلی پیشتر شروع کرده بود و کارهایش هم خیلی خلاقانه تر بود.