خانه منصوری تعاونی بانک سپه شد

کوچه خواندنی های خیابان فردوسی تنها کوچه ای است در تهران که به نام یک مجله خوانده می شود .حدود ساعت شش صبح هر روز ذبیح الله منصوری وارد این کوچه می شد اهالی پیر کوچه می گویند که می شد از روی زمان آمدنش ساعت تنظیم کرد. حالا کوچه کوتاه خواندنی ها در تصرف کارگران ساختمانی است. ساختمان های قدیمی دوران رضاخانی یک به یک فرو ریخته اند و قرار است برج ها سر در بیاورند اما ساختمان مجله خواندنی ها خوشبختانه هنوز پابرجاست گرچه دودزده و زوال یافته محل مجله شده است تعاونی مصرف کارکنان بانک سپه در آهنی باز است و پله و راهرو باریک و به قاعده تاریک و قدیمی در طبقه دوم قفسه های اجناس فروشگاه ردیف به ردیف نشسته اند، درست همان جایی که تحریریه مجله خواندنی ها بود و کارگران فروشگاه سر تکان می دهند و نمی دانند ذبیح الله منصوری کیست اما می دانند در جای اعضای تحریریه یک مجله نشسته اند.

ساختمان قدیمی راهروهایی تنگ و باریک دارد رد خاطرات مجله پرمشتری از در و دیوار ساختمان پاک شده است. پله ها هنوز هم نفس گیرند وقتی مدیر فروشگاه ما را تا اتاق مخصوص ذبیح الله منصوری هدایت می کند نفس که به شماره می افتد، خاطره های ذبیح الله علاقه اش به این پله های رنگ و رو رفته جان می گیرد . پله های مجله خواندنی ها روزی پنج بار زیر قدم های تند و شتابان منصوری می رفت گفته اند او از این بالا و پایین ها در دفتر کارش لذت می برد. تند می رفت و تند می آمد؛ گویی که می خواست کار قهرمانانه ای انجام دهد. خونش به جریان می افتاد و پوست صورتش مثل لبو سرخ می شد. نفس عمیق می کشید و شاد و سرحال پشت میزش می نشست و می نوشت، هما منصوری می گوید: «پدرم یک روز با کارگرهای چاپخانه خواندنی ها شرط بست از پله های پنج طبقه اداره بالا برود و از همه آن ها جلو بزند و از همه شان جلو زد برای این مسابقه ده تومان شرط بندی کردند که پدرم شرط را برد.»

روزهای آخر زندگی روزهایی بود که پاهایش توان بالا رفتن از این پله ها را نداشت و برای این که لذت بالا رفتن از این پله ها را از دست ندهد به کمک یکی از یارانش پاسخ مثبت داد، مرد جوانی او را کول می کرد و از پله ها بالا می برد. این مرد، اسماعیل ریاحی پور مدیر مسئول انتشارات ،زرین بود آقای ریاحی همان کسی است که به ما کمک کرد تا ردپای آقای منصوری را در تهران جستجو کنیم طبقه پنجم ساختمان یک اتاق هست و ایوانکی پهن؛ اتاقی با سقف کوتاه که به گفته شاهدان روزها و شب های زیادی را ذبیح الله در آن نوشته و زندگی کرده است. اتاق حالا در انبوه کارتن جنس های فروشگاه طبقه پایین بیشتر به آشغالدانی می ماند اتاقی که اگر روز روزش بود باید موزه ای باشد از آنچه ذبیح الله منصوری در دنیا باقی گذاشته است. در همین اتاق سینوهه خداوند الموت، خواجه تاجدار که روزگاری نه چندان دور در دست مردم کوچه و بازار می چرخید خلق شده است اما اتاق حالا زیر انبوه گرد و خاک و کارتن های خالی گم شده تا دیروقت در اتاقش می ماند و کار می کرد .گاه آخرین نفری بود که از ساختمان خارج می شد بارها اتفاق می افتاد که شب در همان اتاق خودش روی مبلی ،قدیمی که خیلی هم راحت ،نبود به خواب می رفت. چنان که جای سرش تا روزی که تحریریه را رنگ کردند بر دیوار باقی بود.

آقای منصوری در طبقه پنجم مجله خواندنی ها هم کار می کرد هم زندگی اینجا خانه او هم بود. جایی بود که در آن غذا می خورد گاه می خوابید و مهم تر این که در این اتاق می نوشت.

زبیده جهانگیری می گوید: «در طول سال هایی که در خواندنی ها بودم در صف مراجعان و ملاقاتی های منصوری علاوه بر پزشکان ،معروف استادان سرشناس دانشگاه تهران تنی چند از آقایان روحانیون که از قم آمده بودند، وزرای سابق از سرتیپ و سرلشکر و سپهبد گرفته تا استادان تاریخ دانشگاه و همچنین ایرانی هایی که از خارج می آمدند هم قرار داشتند. صبح ها خیلی زود سرکارش می آمد. این صبح زود از پنج شروع می شد، تا هفت صبح می رسید گاه اولین کسی بود که می آمد.»

از بالکن روبروی در اتاق ذبیح الله هیچ نمی توان دید جز چند ساختمان نیمه خرابه و شیروانی های زنگ زده که معلوم نیست در خیابان فردوسی تهران چه می کنند از پرنده ها هم خبری نیست. گنجشک هایی که هر روز منتظر می مانند تا آقای مترجم برایشان گندم بریزد «در آن دوره ای که رفت و آمد من به دفتر ایشان خیلی زیاد شده بود، یک روز دیدم که آقای منصوری مقداری گندم خریده است کنجکاو شدم دیدم در پشت بام ساختمان خواندنی ها پرنده ها می آیند و غذا می خورند او برای آن ها گندم می ریخت و یکی دو گربه هم به او سر می زدند.»

این ساختمان که حالا در اختیار و تملک بانک سپه قرار دارد همراه با ساختمان روبرو متعلق بود به مجله و چاپخانه خواندنی ها آقای سراج که سر کوچه زغال صنعتی می فروشد مالک یکی از ساختمان های همسایه خواندنی هاست. او اشاره می کند به قسمتی از ساختمان که از رد تازه تر آجرها معلوم است دوباره چینی شده است «از این ساختمان به ساختمان روبرو پلی زده بودند تا راحت از همان بالا رفت و آمد کنند. بعد که ساختمان روبرو را فروختند، این پل را هم برداشتند و دیوارش را بالا آوردند.

خاطرات آقای سراج تازه توی ذهنش ردیف می شوند: «صاحب روزنامه با یک آهو استیشن می آمد جلو کوچه می ایستاد و همه نگاه می کردند. ساختمان این طرفی هم متعلق بود به جلیلوند که سناتور بود و بعدها رسید به صمد کمپانی.»

کارگرها توی کوچه خواندنی ها همین ساختمان را تخریب می کنند. انتهای کوچه هتل فردوسی است؛ ساختمانی که معلوم است جای چاپخانه بزرگی برپا شده دیگر از مغازه هایی مثل میوه فروشی و قصابی و لبنیاتی خبری نیست همان مغازه هایی که بنا به گفته خانم جهانگیری ،همکار، منصوری از آن خرید میک رد بین ساعت ده تا دوازده زنبیلی به دست می گرفت و برای خرید مایحتاج خانه از اداره بیرون می رفت. معمولاً تمام خریدهای خانه را خودش انجام می داد فروشگاه های قدیمی و آشنا را که جنس مرغوب می فروختند می شناخت .گوشت را از یک قصابی در قوام السلطنه می خرید .عاشق لبنیات سبزی و میوه بود. قاقالیلی را هم خیلی دوست داشت و گاهی برای من هم می خرید ،پسته خرما و کشمش.» حالا از ذبیح الله منصوری و کتاب هایش این دوروبرها خبری نیست. تنها خبر برداشتن شالوده برج خدا طبقه است که تازگی ندارد و فراموش شدن اتاقی که اگر در مملکت دیگری بود، بازدیدکننده و مشتاق بسیار داشت.