«سقف ها چکه می کنند رگه های آب کم کم از دیوارها شره می کند و جوی کوچکی روی دیوارها راه می افتد، کاغذ دیواری طبله می کند و می افتد روی سرم، دهنم مزه خاک و کاهگل می دهد و خانه بانو پروین آوار می شود روی سرم .»
این خواب هر شب حشمت خانم است. حشمت آداب که پنجاه سال است در خانه پدری پروین اعتصامی، توی اتاق عروسی بانو پروین سر به زمین می گذارد میگوید: « از آن روزی که دوبار دزد به خانه زد دیگر زندگی در این خانه برایم شده عذاب ما. دو تا زن تنها توی این خانه ای که همه جایش را نم و رطوبت گرفته است با دزدها چه میتوانیم بکنیم؟»
حشمت خانم میگوید: «شهرداری و میراث فرهنگی فکر می کنند که ما برای این خانه کیسه دوخته ایم و طمع داریم اما آنها ما را در شرایط ناگزیر قرار داده اند. این خانه ثبت ملی است و ما اجازه دست زدن به ساختمان را نداریم از طرف دیگر نمی گذارند خانه را بفروشیم؛ به شهرداری منطقه می گویم خودتان لااقل به قیمت خانه های این کوچه و محله اینجا را بخرید . می گویند اول خانه را به اسم شهرداری سند بزنید و یک سال بعد ما تازه به شما چک می دهیم. فکر نمی کنند که ما دوتا زن تنها بدون پول کجا می توانیم زندگی کنیم.»
دو ماهی در حوض پر از برگ و لجن به قرمزی می زنند زیر درخت عرعر تنومندی که پاییز برگ هایش را به ارمغان برده است. از ساختمان بغلی صدای آواز کارگر افغانی می آید، صدای پرتاب آجرها، شن کش ها و قرقره هایی که سیمان و آجر بالا و پایین می برند.
این خانه باید موزه ای می شد تا هرکس زیر چترهای درخت تناور حیاط شعرهای پروین را خاطره می کرد اما حالا سقف ها سوراخند سوراخ های بزرگی که با وجود بالابلندی سقف اتاق می شود به راحتی آنها را دید؛ قد یک کف دست. رگ های چکه آبروی سقف و دیوار جا انداخته اند و کاغذدیواری طبله کرده و پوسته پوسته است. پوسته های سقف هی از بالا پر می کشند و می افتند وسط اتاق عروسی بانو پروین. اتاق خانه پدری پروین اعتصامی در سه راه چشمه.
سر و کله پاییز که می رسد حشمت خانم دل دل می کند و مثل بقیه تهرانی ها دوست ندارد باران را. زیر این سوراخها کاسه و قابلمه می گذارم و هی شب تا صبح از این پنجره آب ها را بیرون میریزم ودوباره…»
خانه پدری پروین که به سه خانه مستقل از هم تفکیک شده است در محله عودلاجان کوچه باریکه علیزاده کمیلی پابرجاست، بی هیچ تابلویی که خبر از گذران زندگی شاعری نامدار در این خانه ها بدهد.
از سه خانه که کاملاً به هم ارتباط داشته و قرینه هم ساخته شده است خانه دست راستی را تخریب کردند. حشمت آداب که برادرش پنجاه سال پیش خانه را از پدر پروین خریداری کرده است آن قدر قصه خانه را برای بقیه تعریف کرده که دیگر چندان حوصله این کار را ندارد ؛ با این حال میگوید:« این خانه سمت راست مثل خانه ما و خانه سمت چپ هنوز هم پابرجا بود. اما با ضابطه و رابطه در سال های ۷۵ رفتند مجوز تخریب خانه را گرفتند, آقای کرباسچی که خبردارشد جلوی تخریب را گرفت اما کار از کار گذشته بود.»
کارگرهای افغانی در خانه سمت راست مشغول آجرچینی هستند و پروین اعتصامی را نمی شناسند. آقای اصلانی پیمانکار ادعا می کند که خانه در وضعیتی قرار داشت که نمی شد آن را مرمت کرد حالا قرار است با کمک شهرداری این ساختمان با عنوان «خانه زنان پروین اعتصامی ساخته شود».
این ادعا را حشمت آداب رد می کند:« نمی شود یک قسمت ساختمانی که با هم و با یک مواد اولیه ساخته شده است فرو بریزد و آن قدر خرابه شود که نشود آن را مرمت کرد و یک طرف دیگرش مثل خانه ما و خانه بغلی سرپا باشد. شما ستون خانه ها را نگاه کنید. کارگرهای افغانی ده شبانه روز طول کشید تا ستون ها را خراب کنند. آنقدر پتک کوفتند که دیوار و سقف خانه ما هم ترک ترک شد هرچه اعتراض کردم فایده ای نداشت».
حشمت خانم با دست نشان می دهد ستون هایی را که در اثر ضرب پتک کارگرهای افغانی فرو ریخته است. بی آنکه دلشان به حال تاریخ مملکت ما بسوزد خانم آداب دوباره مجبور شد شیروانی های سقف را تعمیر و ایزوگام کند تا شاید جلوی خراب شدن خانه های این طرفی را بگیرد آدرس خانه را به نشانی مسجد شیخ عبدالنبی می دهند.
حدود هشتاد سال قبل که عمارت به چند خانه کوچک تر تقسیم و فروخته می شود قبل از ورود به خانه، هشتی قرار داشت الهام گرفته از دوره قاجار بدون سقف. حیاط کوچک با دیوارهای سیمانی که تازگی ها برایش ساخته اند دیوار این طرف ،سیمانی دیوار آن طرفی قدیمی و آجری گرد و غبار و کهنگی روی نمای خانه نشسته است.
خانه ای که هنوز هم با ستون ها، ایوان کوچک، پنجره ها و کتیبه های بالای خانه نشان از ذوق و هنر معماری ایرانی دارد. راهروها می رسند به دو اتاق و آشپزخانه و حیاطی در پشت از راه پله های قوسی شکل می رسد تا اتاق های بالایی با درها و نرده هایی که بیش از ۱۸۰ سال قدمت دارند. سقف اتاق پایین با هلال های تودرتو به مرکزی در میان ختم می شود و سقف اتاق ها بالابلند است شبیه خانه های قدیمی دیگر.
شومینه قدیمی را حشمت خانم با دقت و بدون زدگی و خرابی مراقبت کرده است درهای چوبی و زیبای دو طرف، این سه ساختمان را به هم متصل می کرد که حالا پشت نصف اتاق را ساختمان بغلی آجرچینی کرده اند تا خانه ای تازه را بنا کنند با این بهانه که خانه در حال تخریب بود مگر می شود نصف یک اتاق خرابه باشد و نصف دیگرش مثل این سرپا باشد.»
در گذشته سه خانه کنار هم عمارتی را تشکیل می داده اند. در محیطی هزار متری پوشیده از سرو، کاج و چنار در حیاط، حوضی بزرگ به همراه دو حوض کوچک تر وجود داشته که حالا یکی تخریب و دیگری به باغچه تبدیل شده است. در طبقه پایین چند اتاق تودرتو پستو ،گنجه چند فضای خدماتی و نیز راه پله های شرقی و غربی وجود داشته است. طبقه دوم هم با نشیمن های خصوصی و اتاق ها فضاهای قرینه شرقی و غربی چه از لحاظ نمای خارجی و چه داخلی ایجاد کرده است.
فضای میانی قسمت تالار و سالن پذیرایی است با دو درهای قدی به حیاط جلویی و چند پنجره رو به پشت ساختمان تزئینات داخلی ساده و به فرم معماری سنتی ایرانی بود. حالا بخش های زیادی از خانه تغییر کرده است؛ تغییراتی که بنا به نیازهای مالکان صورت گرفته است از پوشاندن حیاط و باغچه تا تعویض در و پنجره ها دیده می شود در کل اقدامات سال های اخیر باعث شد که عمارت ارزشمند تاریخی – فرهنگی آسیب جدی ببیند.
هنگام جستجوی خانه پروین از میدان بهارستان به سمت سه راه سرچشمه می رفتم و از دکان دارها، رهگذران و تاکسی ها نشانی را می پرسیدم آن ها نمی دانستند خانه که پروین همین چند کوچه پایین تر بود کجاست. دکان دارها که مکتبخانه را تجربه کرده بودند شعرهای مجادله سیر و پیاز و آن یکی ها را از بر می خواندند اما خانه اش را که در همسایگی شان قرار داشت نمی شناختند.
در بن بست علیزاده کمیلی دیگر خانه قدیمی ای وجود ندارد. هیچ تابلویی در راسته کوچه که نشان از خانه بانو پروین بدهد وجود نداشت جلوی در یکی از خانه ها تنها تابلویی که از محل احداث خانه زنان توسط شهرداری خبر می داد، نصب شده بود.
مثل این که قرار بود خانه بغلی قرینه و به موازات خانه اصلی ساخته شود. گرچه معماری و ساخت ساز در تخصص ما نیست اما شواهد امر نشان می داد که بنا به هیچ وجه شبیه ساختمان اصلی یا قرینه ساختمان کناری نیست حشمت آداب سال هاست که با روزنامه ها گفتگو می کند و سعی دارد که اوضاع خرابه پروین اعتصامی را خبرساز کند بارها با مراجعه به میراث فرهنگی و شهرداری خواسته اش را مبنی بر توجه به اوضاع و احوال خانه تکرار کرده و نتیجه نگرفته و حالا هم به زحمت و اصرار حاضر شده است در به روی خبرنگار دیگری باز کند و از اوضاع و احوال خانه بگوید. اوضاع خانه ای که ایرانی ها به نخبه بودن صاحبش اذعان دارند اما نشسته اند تا بر خرابه خانه اش داد از تخریب تاریخ ایران بزنند.
دنبال مجسمه بانو پروین اعتصامی می گشتیم راستش فکر کردیم در پارک مشاهیر که تعداد زیادی نیم تنه و سردیس از مشاهیر ایران نصب شده است باید ردپایی از مجسمه اختر چرخ فلک پیدا کنیم. نیم تنه ها از رازی ابن سینا ،تجویدی آوینی و… بود اما مجسمه ای از پروین اعتصامی وجود نداشت. بالاخره جستجوها رسید به سردیس پروین اعتصامی در جزیره کیش. اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی سازمان منطقه آزاد کیش سردیس پروین اعتصامی، شاعر معاصر ایران را در محل گذر هنرمندان جزیره کیش نصب کرده .است مجسمه ازجنس ،برنز با وزن ۷۳ کیلوگرم و ارتفاع ۷۵ سانتی متر و هزینهای بالغ بر ۱۳۵ میلیون ریال است. البته تا حالا در گذر هنرمندان کیش ۳۳ سردیس از مشاهیر مفاخر و هنرمندان ایرانی نصب شده است.
بعد رفتیم سراغ خیابان هایی که به نام پروین اعتصامی ثبت شدهاند. خیابانی در منطقه بیست قرار گرفته اما خیابانی که روبروی خیابان حجاب به نام پروین اعتصامی وجود دارد ثبت نشده است . یک کوچه و یک بن بست هم به نام این بانو در تهران وجود دارد. آموزش و پرورشی ها علاقه خاصی به نام پروین اعتصامی دارند؛ برای نامیدن مدرسه.ها در منطقه ۲۱ دو مدرسه ابتدایی و راهنمایی تحصیلی دخترانه به نام پروین وجود دارد.
در منطقه چهار به همین ترتیب یعنی یک مدرسه ابتدایی و یک مدرسه راهنمایی دخترانه به نام پروین ثبت شده است اما ساکنان منطقه هجده که در خزانه ،بخارایی چهارراه باغ آذری زندگی می کنند یک مدرسه متوسطه عمومی دخترانه را به نام پروین گذاشته اند. خیابان فداییان اسلام در منطقه بیست روبروی پارک زکریای رازی، آموزشگاه زبانی را به نام پروین اعتصامی در خود جای داده است. خیابان میرداماد، ضلع شمالی زیر پل مدرس هم پیش دانشگاهی پروین اعتصامی دارد. آن هم در منطقه سه در شادآباد هم پارکی به نام پروین اعتصامی قرار گرفته است. در خیابان هفده شهریور اتوبان خلیج فارس خیابان ثارالله، سه راه پیاله را که حتما در خیابان استاد حسن بنا میشناسید، دبیرستان دخترانه ای هم به این نام در این منطقه وجود دارد. مدرسه راهنمایی تحصیلی دخترانه در شهر ری، خیابان حرم در منطقه بیست بالاتر از میدان قیام مدرسه دخترانه پروین اعتصامی در منطقه یک در پورابتهاج قرار گرفته است.
بخشی از کتاب “آمدیم خانه نبودید”
مربوط به پروین اعتصامی
صفحه ۱۰۹ الی ۱۲۵
جاویدو در زمینه تولید محتوا و ساخت تیزر برای فروش خانه و ملک و همچنین کارشناسان فروش فعالیت می کند.
شماره تماس: ۸۸۸۹۸۳۸۳
طراحی شده با ❤ در 1401 خورشیدی