تهران میزبان بناهای تاریخی و قدیمی زیادی است که لابه‌لای خانه های مدرن و آسمان خراش های امروزی، نهفته اند.

 خانه یا شاید بهتر است بگوییم موزه مقدم یکی از بناهای تاریخی زیبا و شگفت انگیز پایتخت است، که از مکان های خاص و دیدنی استان تهران به حساب می آید.
جالب است بدانید که این خانه محل سکونت خاندان محمدتقی خان احتساب الملک، از عالی رتبه های نامی دربار قاجار بوده است؛ اما مدتی بعد، این خانه در اختیار دکتر محسن مقدم، استاد باستان‌شناسی دانشگاه تهران و همسر فرانسوی‌ او سُلما، قرار می‌گیرد.

با وجود اینکه خانه های زیادی در همین سطح و با همین سبک و سیاق در تهران موجود است اما  این خانه یا بنا لقب زیباترین و با ارزش‌ترین خانه جهان را از نگاه بسیاری از نویسندگان و بازدیدکنندگان بین المللی گرفته است.
چرا که در ساخت و طراحی این خانه به شدت، به اصول و قواعد معماری ایرانی همچون، فضاسازی باغ و محوطه، شیشه های رویایی رنگی ایرانی و حوض ایرانی‌ که اگر در عکس ها آن را تماشا کنید، میبینید که چقدر شکیل و رویایی آن را طراحی کردند، توجه شده است.

اما معماری سنتی این مکان، با رعایتی که در طراحی باغ، آن هم به شکل ایرانی صورت گرفته، سبب شده تا فضای کلی خانه، بیشتر و بهتر به چشم بیاید.
همینطور گل‌کاری و فضاسازی انجام شده با شگردهایی که که در طراحی گیاهان در نظر گرفته بودند، حال ‌و ‌هوای بسیار عجیب و خوشی را برای گردشگران فراهم میکند.
اما در بخشِ غربی این عمارت، یک ساختمان اربابی واقع شده که او را استاد مقدم به ‌یاری یکی از شاگردانش در دانشکده هنرهای زیبا، به نام دکتر ابوالقاسمی، در سال ۱۳۴۵ ساخته‌اند.

این ساختمان بی نظیر، با کاشی‌هایی که از دوران قاجار به یادگار مانده بودند، مزین شده و قسمت هایی از هنرهای ایرانی در آن به وضوح نمایش گذاشته شده است.

در بخش شمالی این ساختمان یک ایوان، با چند ستون و طاق بسیار تماشایی ساخته شده‌ که کاشی‌های تزیین شده آن به دوران زندیه و قاجار برمیگردد؛ در وسط این ایوان، حوضچه‌ای کوچک و از جنس مرمر قرار دارد که آن را، از حمام فتحعلی شاه به اینجا منتقل کرده اند؛ همینطور آبی که از آن جاری است، به واسطه یک جوی باریک، به داخل یک استخر در حیاط خانه میریزد.

حیاط‌های داخلی و بیرونی با یک دیوار، که نام او تجدد است، از یک‌دیگر جدا شده‌اند و هوشنگ سیحون هنرمندی بود که کار طراحی و ساخت این دیوار زیبا را به عهده گرفت.

شاید باورنکردنی باشد که اندرون این عمارت، الهام گرفته از طرح فرش ایرانی باشد که آن را استاد مقدم و همسرش طراحی کرده‌اند.

باید گفت که طراحی تمام و کمال این خانه، ایرانی و سنتی نبوده و در ساخت آن نگاهی کوچک، به معماری و فضاسازی کشورهای دیگر مثل ژاپن هم صورت گرفته است. برای مثال دکتر مقدم و همسرش یک باغچه ژاپنی در حیاط بیرونی خانه ساخته‌اند؛ که از تماشایی ترین قسمت های این خانه است.

اما اگر بخواهیم به تاریخچه کامل تر از این خانه یا موزه مقدم رجوع کنیم، باید گفت که این بنا یکی از خانه‌های مجلل و با شکوه دوران قاجار محسوب میشود و به یکی از درباریان آن دوران، به نام محمد تقی خان احتساب الملک، تعلق داشته است.

 احتساب الملک دو پسر به نام‌های حسن و محسن داشته که برای پیشرفت در تحصیل به اروپا مهاجرت کرده اند. حسن در فعالیت های اجتماعی، ادبی، و سیاسی حضور بیشتری داشت و در سن جوانی هم از دنیا رفت که از او نمایشنامه بسیار مشهور و پر طرفدار “جعفرخان از فرنگ آمده” به یادگار مانده است.

اما برادر کوچک‌تر او محسن، بعد از اینکه  تحصیلات خود را در رشته‌های تاریخ هنر، باستان شناسی و نقاشی در سال ۱۳۱۵ به اتمام رساند، به ایران برگشت و به ‌همراه همسرش سُلما که در بالا هم به او اشاره کردیم، در خانه پدری و مکان زیبایی که از او صحبت میکنیم، یعنی موزه مقدم ساکن شدند و در کنار فعالیت‌های علمی به جمع آوری آثار قدیمی و اشیای تاریخی و فرهنگی پرداختند.

استاد مقدم اکثر آثار ارزشمندی را که گردآوری کرده بود، مثل سنگ های تراشیده شده و یا کاشی را با وام گرفتن از فضاهای قدیمی سنتی به شکلی جذاب و چشمگیر در نقطه به نقطه این عمارت قدیمی نصب کرد و از آنها کلسیون زیبایی ساخت.
همچنین دیگر آثار مثل پیپ، تابلو نقاشی، شیشه، سفال، قلیان، پارچه، مسکوکات، مهرها و اسناد تاریخی را با نظم و ترتیب مشخصی در خانه پدری خودش نگه داشت.

خالی از لطف است که در اینجا گفته نشود که این استاد پرآوازه کیست؟

استاد محسن مقدم، یکی از بنیان‌گذاران دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و استاد برجسته این دانشگاه بود. جالب تر اینکه نشان دانشگاه تهران را او با الهام از تاریخ و فرهنگ قدیمی ایرانی،  طراحی کرده‌ است.

 او اولین ایرانی است که نشان لژیون دو نور با درجه اوفیسیه از طرف شارل دوگل، رئیس‌ جمهور کشور فرانسه دریافت کرده است.

 در سال ۱۳۵۱، مرحوم مقدم، به دلیل علاقه وافری که به تاریخ، علم، و هنر داشت، خانه پدری خود که بعدها خانه خود او شد را، در کنار آثار نفیسی که جمع آوری شده بود، وقف دانشگاه تهران کرد.

 استاد محسن مقدم، در سال ۱۳۶۶ درگذشت و پس از مرگ او، همسرش سُلما، در سال ۱۳۶۹، تولیت موزه مقدم را در اختیار مستقیم دانشگاه تهران قرار داد.

تحت هیچ شرایطی دیدن این مکان با شکوه و شگفت انگیز را از دست ندهید.